Bu yazımız içerisinde Sermaye Piyasası ile alakalı tüm tabirlerin, ifadelerin ve kavramların tanımlarına ve anlamlarına ulaşabilirsiniz. Ayrıca SPL içerisinde yer alan bazı kavramların kısaltmaları da yine bu sözlük içerisinde yer almaktadır.

A;

Açık pozisyon : Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası ve tezgahüstü vadeli işlem piyasalarında, işlem, nakdi uzlaşma veya fiziki teslimat ile kapatılmamış kısa ve uzun pozisyonları, Ödünç Pay Piyasasında ise; halihazırda vadesi gelmemiş menkul kıymet ödünç işlemleridir.

B;

BDDK (Kısaltma) : Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu

C-Ç;

Çoklu Pozisyon Hesabı : Takasbank nezdinde MKT üyeleri adına açılan, üyelerin kendi portföylerine veya müşterilerine ait pozisyonlarının toplu olarak izlendiği ancak her hâlükârda MKT üyesinin kendisine ait pozisyonlarla müşterilerine ait pozisyonların ayrıştırıldığı hesaplardır.

D;

Değişim Teminatı : Mevcut pozisyonların piyasa fiyatlarıyla değerlenmesi sonucunda ortaya çıkan farklar nedeniyle ihtiyaç duyulan teminatları ifade eder.

DİBS (Kısaltma) : Devlet İç Borçlanma Senetleri – Tanım: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yurt içi piyasada ihraç edilen borçlanma senetleridir.

E;

EKK (Kısaltma) : Elektronik Kayıt Kuruluşu – Tanım : Yönetmelik hükümleri çerçevesinde elektronik ürün senetlerinin Sistem üzerinden oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibarıyla kayden izlemek amacıyla Bakanlıktan lisans almış anonim şirketidir.

ELÜS (Kısaltma) : Elektronik Ürün Senedi – Tanım : Lisanslı depolara teslim edilen tarım ürünleri karşılığında düzenlenen ve depolanan ürün detayını gösteren; Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) nezdinde elektronik olarak saklanan, yetkili ticaret borsalarında satışa çıkarılabilme özelliği bulunan bir senet türüdür.

EFT (Kısaltma) : Elektronik Fon Transferi – Tanım : Elektronik Fon Transferi ya da kısa adı ile EFT Türkiye’de ilk olarak 1 Nisan 1992 tarihinde TCMB bünyesinde sistemin devreye girmesi ile başlatılmış olup, kısaca iki farklı banka arasındaki TL cinsinden ödemelerin gerçekleştirilmesi işi olarak tanımlanabilir.

EMKT (Kısaltma) : Elektronik Menkul Kıymet Transfer Sistemi – Tanım : Elektronik Menkul Kıymet Transfer Sistemi katılımcıları arasında, menkul kıymet aktarım ve mutabakatının elektronik ortamda, kaydî ve gerçek zamanlı olarak yapılmasını ve işlemlere ilişkin gerekli belge ve raporların üretilmesini sağlar.

F;

Forward : Belirli bir finansal varlığın (döviz, emtia, menkul kıymet, altın vb.) bugünden belirlenmiş bir fiyat ve miktar üzerinden vade tarihindeki alımını veya satımını öngören sözleşmelerdir.

G;

Garanti Fonu : Merkezi Karşı Taraf hizmeti verilen piyasa veya sermaye piyasası araçları ile ilgili takas yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi durumunda kullanılmak amacıyla Takasbank nezdinde tutulan, teminatlar dışında kalan ve MKT üyelerinin katkı paylarıyla oluşturulan fon veya fonlardır.

H;

Halka Açılma : Halka açık olmayan bir şirketin halka açık statüsü kazanması.

Halka Açıklık Oranı : Halka açık bir şirketin toplam pay sayısı içerisinde halka açık kısmı, halka açıklık oranını verir.

Halka Arz : Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satışı ifade eder.

Halka Arza Aracılık : Aracılık yüklenimi ya da en iyi gayret aracılığı ile sermaye piyasası araçlarının halka arzdan satışına aracılık faaliyetidir.

I-İ;

İhraç : Satılmak üzere finansal araç çıkarılmasıdır.

İhraç Belgesi : Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmeksizin ihraç edilmesi durumunda düzenlenen belgenin adıdır.

İzahname : Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilerek ihracında düzenlenen belgenin adıdır.

K;

Kaldıraç : Belirli bir miktar kaynakla, bu miktar kaynaktan çok daha fazla tutarda pozisyon alınmasını ifade eder.

Kamu Borçlanma Senedi : Hazine bonosu ve devlet tahvili gibi devletin finansman açığını kapatmak üzere çıkarılan menkul kıymetlerdir.

KAP (Kısaltma) : Kamuyu Aydınlatma Platformu – Tanım : Mevzuat uyarınca kamuya açıklanması gerekli olan bilgilerin elektronik imzalı olarak iletildiği ve kamuya duyurulduğu elektronik sistemi ifade eder.

Kar Payı : Şirketlerin ortaklarına ödemek üzere kardan ayırdığı paydır.

KİS : Katılma İntifa Senedi – Tanım : Katılma intifa senetleri, intifa senetlerinin bir türünü oluşturur. Kısaca nakit karşılığı çıkarılan intifa senetleridir denebilir. VII-128.1 sayılı Tebliğin m.4/1-k bendinde bu senetler, halka açık ortaklıklar tarafından nakit karşılığı satılmak üzere ihraç edilen, net kardan pay alma, tasfiye sonucunda kalan tutara katılma veya halka açık olmayan ortaklık tarafından yeni çıkarılacak payları alma hakkı tanıyan pay benzeri menkul kıymetler olarak tanımlanmaktadır.

L;

Lisanslı Depo : Bir türev araç borsası tarafından onaylanmış (lisans verilmiş) ve fiziki teslime dayalı sözleşmelerin dayanak varlığının teslim edilebileceği depodur.

Lot : Borsalarda veya organize piyasalarda alım satımlarda geçerli olan standart işlem birimi. Örneğin paylar için bir borsa standart işlem birimini 10 adet olarak belirliyorsa, bu durumda 1 lot 10 adet demektir ve bu borsada işlem yapmak için en az bir lot yani 10 adetlik işlem emri verilebilir.

M;

Menkul Kıymet : Para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere;
1) Paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikalarını,

2) Borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikalarını ifade eder.

Merkezi Karşı Taraf : Alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek takasın tamamlanmasını taahhüt eden merkezî takas kuruluşunu ifade eder.

MKK (Kısaltma) : Merkezi Kayıt Kuruluşu – Tanım : Türkiye’de sermaye piyasası araçlarının saklanması faaliyetini yürüten kuruluş.

Merkezi Takas Kuruluşu : Bir ülkede münhasıran sermaye piyasası araçlarının takası ile görevlendirilmiş işlem sonrası hizmet veren kuruşlardır. Türkiye’de bu faaliyeti Takasbank yürütmektedir.

N;

Nama Yazılı : Bir finansal aracın nama yazılı olması, bu finansal aracın üstünde yazılı kişiye ya da finansal aracın ihraççısının yasal kayıtlarında kayıtlı kişiye ait olduğunu gösterir.

Net Aktif Değer : Net aktif değer, varlıkların toplamından borçların toplamının düşülmesi suretiyle bulunan tutarı ifade eder.

Nitelikli Yatırımcı : Genel müşterilerden farklı olarak tecrübe ve potansiyel yatırım tutarı veya sermayesi bakımından belirli bir eşiğin üzerinde bulunan yatırımcılardır.

Nominal Değer : Bir finansal aracın üzerinde yazılı sabit değeri olup, bu değer piyasa fiyatından bağımsız temsili bir tutardır.

O-Ö;

Opsiyon Sözleşmesi : Alıcısına belirli bir sabit fiyattan (kullanım fiyatı) bir varlığı, belirli bir zaman aralığında veya vadede varlığın piyasa fiyatı ne olursa olsun, alma (alım opsiyonu) veya satma hakkı veren (satım opsiyonu) ama yükümlülük yüklemeyen sözleşmedir.

Organize Piyasa : Belirli yazılı kurallar altında ve teknik altyapısı olan işlem platformlarında arz ve talebin bir araya geldiği ortam.

Ödenmiş Sermaye : Esas sermaye sisteminde, ortakların taahhüt ettiği ve ödediği sermeyedir.

Ön Talep Toplama : Halka arz edilecek payların miktar ve fiyatının tespitinde kullanılmak üzere, tasarruf sahiplerinden herhangi bir bedel veya teminat alınmaksızın halka arza konu olacak paylara ilişkin olası taleplerin toplanmasıdır.

Özel Fon : Sermaye piyasasında kanun ile oluşturulmuş, sadece belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere kurulmuş bir fondur.

P;

Pay : Anonim şirketteki sermayenin bölünmesi sonucu oluşan birime “pay” denmektedir.

PDT (Kısaltma) : Paya Dönüştürülebilir Tahvil – Tanım : İhraççı şirketin sermaye artırımı suretiyle çıkaracağı paylara veya izahnamede veya ihraç belgesinde belirtilen esaslar çerçevesinde temin edilen ihraççı paylarına dönüştürme hakkı veren borçlanma aracını ifade eder.

R;

Repo : Finansal bir kurum için belirli bir faiz ödeme ve sabit getirili menkul kıymet teminatı karşılığında kısa vadeli bir finansman işlemidir.

Rüçhan Hakkı : Yeni pay alma hakkı.

S-Ş;

Serbest Fonlar : Sıkı mevzuat kurallarına bağlı olmaksızın işletilen ve fon payları sadece belirli özellikleri olan yatırımcılara satılan yatırım fonlarıdır.

Sermaye Piyasası : Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı finansal piyasadır.

SPK (Kısaltma) : Sermaye Piyasası Kurulu – Tanım : Sermaye Piyasası Kanunu’na dayalı olarak tüm sermaye piyasasında düzenleme ve denetim yapmakla görevli ve yetkili bağımsız idari kamu otoritesidir.

Spot Piyasa : Bir alım satım işleminde ödeme ve teslimatın sözleşme ile birlikte yapılmasına dayalı işlemlerin gerçekleştiği piyasadır.

T;

Tahsisli Satış : Sermaye piyasası araçlarının ihracında, ihraç edilen payların tamamının ya da bir kısmının halka arzdan ayrı tutularak belirli bir gruba ya da belirli kişilere doğrudan satışını ifade eder.

U-Ü;

Uygunluk Testi : Yatırım kuruluşlarının verdikleri hizmetler bağlamında müşterilerin işlemlerinin ve yatırımlarının müşteri profiline uygunluğunun araştırılmasına yönelik çalışmalardır.

V;

Vadeli İşlem Sözleşmesi : İlerideki bir tarihte teslim ve ödeme taahhüdü içeren sözleşmelerdir.

Y;

Yatırım Danışmanlığı : yatırımcı talebi doğrultusunda veya yatırımcı talebi olmaksızın sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar hakkında, belli bir kişiye veya mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik olarak yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyelerde bulunulması faaliyetidir.

Z;

Zorunlu Pay Alım Teklifi : Belirli şartlar altında zorunlu olarak yapılması gereken pay alım teklifidir.